Een ode aan Sintermertes Veugelke

Voor J.

”Leuk he, die lichtgevende schoenen van die kinderen.”

Ik vond het helemaal niks, die fluorescerende LED-zenuwzooltjes in het donker. Ik wilde een rij kinderen met lampionnen en luidkeels meebrullen met ”Sintermertes veugelke” zoals ik dat vroeger ook deed. Ik wilde geen kinderen volgehangen met LED lampjes van de Action! Fakkels en rijstpapieren lampions waar een week lang bloedserieus aan gewerkt was! Dat wilde ik zien vanavond! Want ik had me er 20 jaar op verheugd om weer eens Sintermerte te zien.

Ik had zojuist een half uur lang doorgezaagd over een paar van mijn beste jeugdherinneringen: de prachtige Venlose Sintermerte-optochten en -vuren.

Eerder die dag had ik al proberen uit te leggen dat we in de wintermaanden en rond Sint Maarten als kinderen altijd ”wierksten” op straat; we slingerden met lege conservenblikken met gaatjes en gloeiende kooltjes aan een lange ijzerdraad rondjes, om een aardappel gaar te poffen, die onze moeders voorgekookt hadden, omdat het anders veel te lang duurde. Later deden we er ook weleens andere dingen in, zoals een plastic Smurfje met nagellakremover van onze oudere zussen, of koffiemelkpoeder, dan kreeg je vliegende blauwe vlammen of een cirkel-steekvlam.

Ik had er niet zo heel veel indruk mee gemaakt, merkte ik. Maar dat ging ik vanavond goed maken met het prachtige Sintermertesfeest. 

Zodra ik het gevoel van tradities zoals wierksen, sintermerte en vastelaovend probeer uit te leggen aan iemand van buiten Limburg, loop ik hartstikke klem tussen mijn nostalgische beleving van vroeger en de rauwe werkelijkheid van de moderne tijd. LED is het nieuwe kaarslicht, wierksen klinkt alsof ik drie eeuwen oud ben en in een vochtige grot geboren, vastelaovend krijg ik alleen nog maar uitgelegd als ik iemand dwing naar de film ”Truuk noa ’t Zuuje” van Rob Hodselmans en Lex Uiting te kijken en Sinter Merte lijkt ook al niet meer wat het in mijn herinneringen was, nu ik mij een ongeluk moest zoeken naar een lampion of zingend kind.

”Dus hij heeft ook een paard? Geen mijter? Geen schimmel? Maar wat doet hij dan met die mantel?”

”Het is een Romeinse Soldaat geloof ik. Hij snijdt zijn mantel in twee stukken en geeft die aan een arme bedelaar die het koud heeft.”

Nu leek hij een beetje onder de indruk.

”En dat doet hij allemaal op dat paard bij dat vuur? Een halve mantel? Maar die bedelaar kan zich toch warmen aan dat vuur? Het is nu al bloedheet hier.”

Ik gaf het op. Soms word je als Limburger nu eenmaal niet helemaal serieus genomen. Sintermerte moet je zien. Of beleefd hebben.

”Wacht maar af, je ziet het vanzelf.”

Het vuur begon al aardig volume te krijgen en we wachtten geduldig op het steigerende paard met die wilde en jongere, Romeinse variant van Sinterklaas, die in een groots en theatraal gebaar zijn mantel zou afzwaaien en aan een geknielde man schenken, geflankeerd door honderden kindertjes en ouders die luidkeels ”Sintermertes Veugelke – Haet ein roed wit keugelke” zongen. Ik voelde de brok in mijn keel al groter worden bij het vooruitzicht. Dit lied, een lied waarvan niemand sinds 1928 eigenlijk de tekst begrijpt, maar wel onthoudt, maakt Sinterklaas Kapoentje tot een minkukel, legde ik uit.

Ik vond Sintermerte als kind al een stuk leuker dan Sinterklaas. Hij had geen zak, geen groot big-brother-is-watching-you-boek en geen zwarte pieten of ongeloofwaardig verhaal over schoorstenen en wortels in je schoen. Ik wist al vanaf mijn 5e dat de GoedHeiligman Nummer Een gewoon de voorzitter van de buurtvereniging was, of juffrouw Ans met een diepere stem en een baard. Bij gebrek aan iets om in te geloven ben ik destijds al overgestapt naar GoedHeiligman Nummer Twee: Sintermerte. Want niets uit zijn verhaal leek een leugen. En ik hield altijd al van overzichtelijke feesten en verhalen: 1 lied, 1 vuur, 1 Heiligman, 1 lampion, 1 avond. Lekker duidelijk.

Het vuur begon alweer aardig over haar hoogtepunt heen te raken en de ouders met jonge kinderen druppelden weg, de donkere avond in en terug naar warme huiskamers, grote LED-tv’s en pyjamaatjes. Met enige moeite klom ik uit mijn nostalgische euforie en aanvaardde het heden: Goed-Heiligman-Nummer-Twee, zijn paard en bedelaar waren wegbezuinigd. De fanfare en het kinderkoor, waarvan ik vond dat ze perfect in toon en ritme bleven, bleken uit de luidsprekers te komen van een Daihatsu die langs de weg geparkeerd stond. En toch waren er een paar honderd mensen op de been, die allemaal een beetje genoten hadden van dat grote vuur. Datdanweerwel.

”Wel apart hoor, zo’n groot vuur met verder niks erbij. Kijk, daar lopen die kids met die LED-schoenen weer!”

Op de terugweg naar huis, zag ik een bedelaar zitten bij de stille roltrappen van de Jumbo; in elkaar gedoken onder een grote jas. In de verte meende ik hoefgetrappel te horen en het hinniken van een paard. Maar dat kon verbeelding zijn geweest..

 

ps: in onderstaand filmpje (van voor mijn tijd) zowel de traditie van het wierksen, Sintermerte en het prachtige lied Sintermertes Veugelke 😉

Sintermertes Veugelke in Venlo 1924 en 1939

12/11/201812/11/2018 by tanjanabben Categories: beleving, blog, boerenverhalen, dorpsverhalen, feest, herinneringen, leven, liefde, Limburg, memoires, nederland, ontmoetingen, ouderwets, Uncategorized, Venlo, Venlo Zuid, verwondering., weekeinde, wijkverhalenTags: de jeugd, herinneringen, jeugdsentiment, kinderfeesten, LEDlicht, Limburg, Nostalgie, Sintermerte, Sintmaarten, Stadsverhalen, tegenwoordig, tradities, Venlo, vuur, wierksen Een reactie plaatsen

Luchtpost

 

Een brief van overzee leest altijd anders dan een ordinaire mail van de om de hoek. Mijn moeder stuurde me in Spanje altijd lichtblauwe luchtpostbrieven. NIet dat het nodig was, maar ze vond het mooi. Net als ik, hield ze van de romantiek van Juan de postbode die helemaal naar de stad moest rijden voor haar brief, mij dan op zijn brommer of ezel kwam uitnodigen in het postkantoortje van zijn moeder, waar die blauwe brief lag. Juans moeder die mij vervolgens vroeg om haar de brief voor te lezen al verstond ze er niks van.

Een blauwe luchtpostbrief was als een geschenkje uit de lucht, een cadeautje van een plek waar ik me soms heel ver vandaan voelde. En niet alleen voor mij, ook Juan, zijn oude moeder en de vrouw van de bakker hadden een goeie dag als ik een blauwe enveloppe kreeg.

De kleine bolle letters, die naarmate de brief vorderde minder witruimte kregen in de breedte en van het papier afglipten op het einde van de te lange zinnen. Het knisperende papier als je de envelop voorzichtig openvouwde. Soms meende ik zelfs de geur van mijn ouders huis in het papier te ontwaren. Er zat een zekere tederheid in een luchtpostbrief.

De onderwerpen waren koetjes, kalfjes, soms een geboorte, een dode en meestal eindigend met ”het gaat hier zijn gangetje”. Er waren geen diepe analyses, geen vragen, maar een volledig gedetailleerde omschrijving van de verzamelde levens van mijn zussen, broer, ouders, buren, kleinkinderen of soms zelf mensen die ik niet eens meer kende.

Zo’n brief was mijn substituut voor het normale familieleven dat ik in de afgelegen bergen niet leefde. Zo’n brief waren 30 kopjes koffie met mijn moeder aan de keukentafel, 15 ritjes van Venlo naar Blerick. 100 diepe zuchten. 15 zachte zoenen op mijn wang als ik weer wegging. 15 kopjes soep. 15 x ben je wel voorzichtig?

De mooie blauwe ogen –dezelfde kleur als het luchtpostpapier – en de kleine oude hand van Catalina als ze met een plechtig gebaar de brief voor me neerlegde. Cuentame! Zei ze, terwijl ze twee kopjes cola-cao maakte en het vel van de melk voor me eraf roerde. En ik las voor, in het Nederlands, over hoe mijn moeders leven haar gangetje ging, inclusief geboortes, af en toe een dode en een oninteressant verhaal over iemand die ik niet meer kende.

Al verstond Catalina er niks van, ze pinkte altijd een traantje weg tegen het einde.

Als ik wegging gaf ze me twee zachte zoenen op mijn linkerwang.

En zo keerde ik terug naar onze vallei, met een blauwe brief vol tranen en een onbestemd gevoel dat tussen heimwee en weemoed hing.

We digitaliseren. En dat is mooi, maar nu ik een oude luchtpostbrief van mijn moeder in mijn handen heb, voel ik weer dat onbestemde: tussen heimwee en weemoed. Mijn moeder en ik. Samen waren we de allerlaatste luchtpostpenvriendinnen.

 

03/08/201804/08/2018 by tanjanabben Categories: moeder, UncategorizedTags: brieven, familie, herinneringen, luchtpost, moeder, penvriendinnen, post, Spanje, Venlo 4 reacties

Loslaatrotsdag

 

In Cartjima was de dood dagelijkse kost. Al was het maar omdat het kleine, verhoogde bergkerkhof pal aan de ingang van het dorp lag. Elke dag zaten de dorpsoudsten op de grote rotsblok tegenover het kerkhofje elkaar en zichzelf op te warmen met herinneringen en roddels.

‘’Heb je gezien dat Maria bloemen bij Paco op het graf heeft gelegd gisteravond? Ze heeft wel lef.  Vertel het maar niet tegen Pepa!” De vetes, de familieruzies, de liefdesaffaires en roddels; als je dood was in Cartajima, leefde je nog jaren voort in de scherpe tongen van de roddelaars op de rots. Dat had wel iets geruststellends.

Het hoort erbij, die vervelende dood. En het went nooit. Mijn familie lijkt er de laatste jaren Airmiles voor te krijgen.

Ingeklemd tussen een jongen met te veel Axe en een meisje met een roze nepbontkraag dat al vanaf Helmond afscheid probeert te nemen van haar vriendje aan de telefoon, teleporteer ik mezelf tussen Eindhoven en Venlo op de rots van Cartajima met Blas en de twee Juans.

Op de rots werd nooit gehuild. We roddelden al onze tranen weg. En als iemand over die onzichtbare grens van venijn sprak, dan riepen de anderen: Over de doden niets dan goeds!

Als ik mijn ogen open, is de trein bijna leeg en rolt mijn eindbestemming, het station van Blerick binnen en ik ben blij dat ik niet met de auto ben gegaan vandaag.

Ik moet aan het werk, een interview filmen op oud, bekend terrein voor mijn nieuwe docu Tegenpolen in Blerick. Als ik de voetgangerstunnel uit loop, zoeken mijn ogen tegen beter weten in naar het grimmige welkom van de afwijzende koppen van de twee Juans en Blas. Geen rots in Blerick.

Herinneringen als regenplassen ontwijkend, laveer ik richting de straten van mijn jeugd. Hoofd op focus, geest op scherp, rugpijn en weemoed in de rugzak naast mijn camera. Aan de overkant steekt een oude man joviaal zijn hand op. Ik herken hem niet, maar hij heet vast Juan, Juan, of Blas.

Vandaag is mijn interviewthema loslaten. Van rotsen. Van mensen. Van oude levens. Komt dat even mooi uit.

 

 

 

17/01/201707/08/2018 by tanjanabben Categories: afscheid, andalucia, begraafplaats, bergverhalen, blas, blog, cartajima, documentaire, geluk, UncategorizedTags: blog, documentaire, familie, film, Filmmaken, herinneringen, malaga, mensen, Spain, storytelling, Venlo 3 reacties

Vandaag geen zon in Solwaster

 

In mijn fantasie vind ik België een soort Zuid Spanje naast de deur. Van het gemoedelijke tot de simpele pure kost die de herbergen en bruine kroegen vol lelijke boerenkoppen serveren. Het Carpe Diem gevoel dat op geheel eigen wijze in de praktijk van het dagelijkse leven irritaties oproept bij ons, ‘’opgeruimde’’ Nederlanders. De pleurisbende in het boerenland, de mix van oeroude stenen huizen en oerlelijke nieuw-geld villa’s. Als ik aan België denk, zie ik Jacques Brels gulle mond in zwart wit zoals ik Cameron voor me zie in een wit betegeld buurtkroegje als ik ergens in de Bahia de Cádiz ben.

We waren twee dagen in België. Misschien had ik het huisje in Solwaster gehuurd omdat ik kerstmis zo graag wil overslaan soms. Misschien omdat ik net in enkele dagen mijn verloren gewaande Carpe Diem hervond in zo’n wit betegeld kroegje vol lelijke koppen in Spanje en ik dit gevoel nog even wilde oproepen, op rijafstand.

In Solwaster kreeg mijn voortdurend valse nostalgie producerende ziel een winterse, ontnuchterende regenbui over zich heen. Solwaster was bruin. Nat. Leeg. Grijs. Het huis was mooi. Te mooi. Alsof ik even in het huis van een gegoede Nederlandse familie met een investeringspandje in de Ardennen mocht logeren, omdat ik al tien jaar golfde met de vrouw des huizes. Alles was er. Zelfs een raclette set en een kerstboom met een tijdklok. Om 16 uur ging kerstmis aan en om 22.30 uur weer uit. Hartelijke eigenaren. Zorgzaam. Schoon. Vriendelijk. Good looking. Mensen met smaak. Het gastenboek van de Bijenkorf vol dankbare kreten van prachtig en comfortabel, indrukwekkende natuur. Wandelroutes 55 en 58 een MUST. Ik wil niet musten. En alleen gekken wandelen in de regen in de bergen zei Blas altijd. En hij kon het weten.

Maar waar was Jacques Brel?

Ik werd best verdrietig opeens daar in België. Zoals ik ook wel eens verdrietig word als ik in een stad loop waar de winkels en mensen en honden zo op elkaar lijken, dat ik vergeet in welke stad ik ook alweer was. Dit had in elke mooie plek op een toeristische route in heel Europa kunnen zijn. Nou ja, op de plaatsnaam, het weer en de wegbewijzering na dan.

De zware geest van mijn moeder op mijn schouder die altijd zei: Vertrouw nooit een Belg’, terwijl haar voorvaderen uit Liège kwamen. Fragmentarische herinneringen van een kil slaapkamertje met strakke spreien en hard plastic poppen met dode ogen en verknipte gelige pruikjes waar ik met een paar wildvreemde achternichtjes door hun moeder gescheiden werd van de gezellige volwassenwereld in de huiskamer. De markt in Luik, waar we gingen griezelen bij de man die tweedehands kunstgebitten verkocht.

Mijn moeder die geen woord Frans verstond, moest altijd huilen als ze Jacques Brel hoorde. En ik vond dat hij op ome Mart leek en een beetje op mijn vader. Dat huilen begreep ik niet zo, noch de teksten.

Nu huil ik ook bij Jacques Brel. Misschien word ik ouder, misschien zit er ergens een Belg verstopt, achter mijn Verspaanste Venlose hart. Of lijk ik toch gewoon op mijn moeder die altijd treurig werd in Belgie.

Onze benedenbuurman in Solwaster bleek een Spanjaard en tevens uitbater van de dorpskroeg. Mijn hart maakte een sprongetje toen ik het licht zag aanspringen. TL-licht. Jacques, Cameron en een beetje zon braken door. Ik vind het normaliter erg aanstellerig om Spaans te gaan babbelen als je je belabberde Frans zou moeten oefenen, maar de woorden rolden gewoon uit mijn mond, ook al was de soep van de dag (sinds decennia waarschijnlijk) Franse uiensoep en de inrichting uit een horecacatalogus van een bedrijf in Verviers dat ergens in de jaren tachtig failliet moet zijn gegaan.

Aan een TL balk alleen kun je je niet warmen.

Hoe vaak had ik zelf die vraag verwenst als mensen uit Nederland in Cartajima hem aan mij stelden: ‘Hoe ben je HIER in Godsnaam terecht gekomen?’ Ik werd door die vraag destijds een soort wandelend pre-ik-vertrek-format. En mijn verhaal werd steeds korter. Kort voordat ik terugkeerde naar Venlo, zat ik al op twee woorden:

Carpe Diem (en een weids gebaar naar de wit betegelde en zonovergoten wereld om me heen)

De vraag drong zich toch op. De Spanjaard leek ook een beetje treurig, uitgeblust in de winter-regens van Solwaster. Misschien kon ik hem en mezelf even opvrolijken. Moerstaal, zon.

¿Cómo se acabó aquí en Solwaster?

Hij zuchtte: ‘’Via een weekje vakantie in Malaga 31 jaar geleden, toen ik mijn vrouw leerde kennen en ben meegegaan.’’

Ik bestelde twee carajillo’s met koffie

‘Mujer. Ik serveer geen carajillo.’

Geen zonlicht vandaag.

Ik drink duistere rum uit Capo Verde met koffie en als ik mijn neus in het glas rum steek, wenste ik dat ik in Cuba was. Capo Verde lijkt me niks. Met mijn mannen, Jacques en Cameron. Of gewoon lekker thuis in Eindhoven. Op de bank met een slechte kerstfilm, mijn mannen en Lonnie de kat.

Bij de grens van Nederland klik ik op de nieuwsberichten. De zon breekt door en we laten het regengordijn van België achter ons. George Michael is dood. Iedereen treurt.

En later zeg ik misschien ooit. Ja, ik herinner me nog goed toen George Michael stierf. Op de grens van België en Nederland reden we toen. Iedereen treurde, waar ik was alleen maar blij dat de zon doorbrak en we door mijn Limburgse land door een spiksplinternieuwe tunnel terug naar huis reden.

Nee, Carpe Diem is toch geen tegelspreukje. Het is ook een beetje verdrietig zijn in Solwaster. Of samen thuiskomen als de zon doorbreekt.

 

Foto: een verdwaalde kabouter in het natte bos bij Solwaster.

26/12/201626/12/2016 by tanjanabben Categories: andalucia, beleving, blog, Camerón de la Isla, cartajima, daydreams, dorpsverhalen, herinneringen, kerst, kerstmis, kroegverhalen, leven, ma, nederland, UncategorizedTags: ardennen, belgique, familie, herinneringen, mensen, reisverhalen, Solwaster, Spanje, storytelling, vakantie Een reactie plaatsen

Herinneringen maken doe je zo – zusje

foto: Ge Steijn

Soms komen er herinneringen binnen die niet eens de mijne zijn. Ik herinner me mijn familie bijvoorbeeld soms middels foto’s uit een tijd waar ik niet eens geboren was. Hoe dat kan, geen idee, maar de hersenen zijn een creatief zooitje mysterie als het gaat om het ‘produceren’ van herinneringen aan je jeugd.

Vandaag is de sterfdag van mijn zusje Astrid. Dan regent het herinneringen. Haar jongste dochter Joan heeft haar lach en vanochtend zat ik dus met een springlevende, babbelende herinnering aan mijn zus in pyjama aan de koffie om 7 uur. Het was voor het eerst in vijf jaar dat ik kon herinneren met een lach.

Traantje kwam later toen ik tijdens de lunchpauze deze prachtige foto van een oom toegestuurd kreeg. Wat was ze een mooi kind vroeger!

Ik was een jaar of zeven en herinner me eigenlijk amper wat van die zomer. Behalve de rit naar Zuid Limburg over de Napoleonsbaan. De geur van zonnebrandolie, de geluiden van de zomer, opspattend water, met z’n allen buiten eten, in slaap dommelen op de achterbank van de auto terwijl iedereen al sliep.

Mijn zus zoals op deze foto, komt niet eens voor in herinneringen uit die tijd, hoe hard ik ook m’n best doe.

Maar kijk ik echt goed naar die eigenwijze blik, dan ‘herinner’ ik alles weer. Niet vanuit mijn haperende jeugdgeheugen, maar vanuit mijn bloed.

Mijn neef Jan, een familielid dat ik nog niet eens zo heel lang geleden beter leerde kennen, stuurde mij vandaag een paar prachtige foto’s gemaakt door zijn vader. Alweer beelden van een tijd waarin ik nog niet eens bestond. En toch werd ik meteen in die warme rommelige huiskamer geslingerd, rook de caballero’s zonder filter en zat als nog ongeborene in een hoekje erbij en keek ernaar, genietend van de rotherrie.

En wat waren ze leuk vroeger – vooral in zwart wit. Ik ga er ongegeneerd goud van spinnen. Want ook dat mag met herinneringen die niet eens de jouwe zijn.

fotografie: Sef Dael

  

11/02/201511/02/2015 by tanjanabben Categories: UncategorizedTags: afscheid, Astrid, bloedband, blog, familie, herinneringen, Tanja Nabben, Zus 2 reacties