Een ode aan Sintermertes Veugelke

Voor J.

”Leuk he, die lichtgevende schoenen van die kinderen.”

Ik vond het helemaal niks, die fluorescerende LED-zenuwzooltjes in het donker. Ik wilde een rij kinderen met lampionnen en luidkeels meebrullen met ”Sintermertes veugelke” zoals ik dat vroeger ook deed. Ik wilde geen kinderen volgehangen met LED lampjes van de Action! Fakkels en rijstpapieren lampions waar een week lang bloedserieus aan gewerkt was! Dat wilde ik zien vanavond! Want ik had me er 20 jaar op verheugd om weer eens Sintermerte te zien.

Ik had zojuist een half uur lang doorgezaagd over een paar van mijn beste jeugdherinneringen: de prachtige Venlose Sintermerte-optochten en -vuren.

Eerder die dag had ik al proberen uit te leggen dat we in de wintermaanden en rond Sint Maarten als kinderen altijd ”wierksten” op straat; we slingerden met lege conservenblikken met gaatjes en gloeiende kooltjes aan een lange ijzerdraad rondjes, om een aardappel gaar te poffen, die onze moeders voorgekookt hadden, omdat het anders veel te lang duurde. Later deden we er ook weleens andere dingen in, zoals een plastic Smurfje met nagellakremover van onze oudere zussen, of koffiemelkpoeder, dan kreeg je vliegende blauwe vlammen of een cirkel-steekvlam.

Ik had er niet zo heel veel indruk mee gemaakt, merkte ik. Maar dat ging ik vanavond goed maken met het prachtige Sintermertesfeest. 

Zodra ik het gevoel van tradities zoals wierksen, sintermerte en vastelaovend probeer uit te leggen aan iemand van buiten Limburg, loop ik hartstikke klem tussen mijn nostalgische beleving van vroeger en de rauwe werkelijkheid van de moderne tijd. LED is het nieuwe kaarslicht, wierksen klinkt alsof ik drie eeuwen oud ben en in een vochtige grot geboren, vastelaovend krijg ik alleen nog maar uitgelegd als ik iemand dwing naar de film ”Truuk noa ’t Zuuje” van Rob Hodselmans en Lex Uiting te kijken en Sinter Merte lijkt ook al niet meer wat het in mijn herinneringen was, nu ik mij een ongeluk moest zoeken naar een lampion of zingend kind.

”Dus hij heeft ook een paard? Geen mijter? Geen schimmel? Maar wat doet hij dan met die mantel?”

”Het is een Romeinse Soldaat geloof ik. Hij snijdt zijn mantel in twee stukken en geeft die aan een arme bedelaar die het koud heeft.”

Nu leek hij een beetje onder de indruk.

”En dat doet hij allemaal op dat paard bij dat vuur? Een halve mantel? Maar die bedelaar kan zich toch warmen aan dat vuur? Het is nu al bloedheet hier.”

Ik gaf het op. Soms word je als Limburger nu eenmaal niet helemaal serieus genomen. Sintermerte moet je zien. Of beleefd hebben.

”Wacht maar af, je ziet het vanzelf.”

Het vuur begon al aardig volume te krijgen en we wachtten geduldig op het steigerende paard met die wilde en jongere, Romeinse variant van Sinterklaas, die in een groots en theatraal gebaar zijn mantel zou afzwaaien en aan een geknielde man schenken, geflankeerd door honderden kindertjes en ouders die luidkeels ”Sintermertes Veugelke – Haet ein roed wit keugelke” zongen. Ik voelde de brok in mijn keel al groter worden bij het vooruitzicht. Dit lied, een lied waarvan niemand sinds 1928 eigenlijk de tekst begrijpt, maar wel onthoudt, maakt Sinterklaas Kapoentje tot een minkukel, legde ik uit.

Ik vond Sintermerte als kind al een stuk leuker dan Sinterklaas. Hij had geen zak, geen groot big-brother-is-watching-you-boek en geen zwarte pieten of ongeloofwaardig verhaal over schoorstenen en wortels in je schoen. Ik wist al vanaf mijn 5e dat de GoedHeiligman Nummer Een gewoon de voorzitter van de buurtvereniging was, of juffrouw Ans met een diepere stem en een baard. Bij gebrek aan iets om in te geloven ben ik destijds al overgestapt naar GoedHeiligman Nummer Twee: Sintermerte. Want niets uit zijn verhaal leek een leugen. En ik hield altijd al van overzichtelijke feesten en verhalen: 1 lied, 1 vuur, 1 Heiligman, 1 lampion, 1 avond. Lekker duidelijk.

Het vuur begon alweer aardig over haar hoogtepunt heen te raken en de ouders met jonge kinderen druppelden weg, de donkere avond in en terug naar warme huiskamers, grote LED-tv’s en pyjamaatjes. Met enige moeite klom ik uit mijn nostalgische euforie en aanvaardde het heden: Goed-Heiligman-Nummer-Twee, zijn paard en bedelaar waren wegbezuinigd. De fanfare en het kinderkoor, waarvan ik vond dat ze perfect in toon en ritme bleven, bleken uit de luidsprekers te komen van een Daihatsu die langs de weg geparkeerd stond. En toch waren er een paar honderd mensen op de been, die allemaal een beetje genoten hadden van dat grote vuur. Datdanweerwel.

”Wel apart hoor, zo’n groot vuur met verder niks erbij. Kijk, daar lopen die kids met die LED-schoenen weer!”

Op de terugweg naar huis, zag ik een bedelaar zitten bij de stille roltrappen van de Jumbo; in elkaar gedoken onder een grote jas. In de verte meende ik hoefgetrappel te horen en het hinniken van een paard. Maar dat kon verbeelding zijn geweest..

 

ps: in onderstaand filmpje (van voor mijn tijd) zowel de traditie van het wierksen, Sintermerte en het prachtige lied Sintermertes Veugelke 😉

Sintermertes Veugelke in Venlo 1924 en 1939

12/11/201812/11/2018 by tanjanabben Categories: beleving, blog, boerenverhalen, dorpsverhalen, feest, herinneringen, leven, liefde, Limburg, memoires, nederland, ontmoetingen, ouderwets, Uncategorized, Venlo, Venlo Zuid, verwondering., weekeinde, wijkverhalenTags: de jeugd, herinneringen, jeugdsentiment, kinderfeesten, LEDlicht, Limburg, Nostalgie, Sintermerte, Sintmaarten, Stadsverhalen, tegenwoordig, tradities, Venlo, vuur, wierksen Een reactie plaatsen

Maria van Paco de Trieste. een Spaans mantelzorgverhaal

Op het Zuid Spaanse platteland is mantelzorg door buren en familie van een steeds mindere vanzelfsprekendheid. Enerzijds door de vergrijzing, waardoor er steeds minder jongere generaties in de sociale structuur aanwezig zijn om de zorg en steun voor ouderen op te vangen. Anderzijds vormen de lokale infrastructuur, de beperkte ouderenvoorzieningen en het type woningen, praktische belemmeringen waardoor ouderen die slecht ter been zijn, vaak helemaal verdwijnen uit het straatbeeld en uit het openbare sociale leven. Binnen-blijvers zoals Maria uit dit verhaal, zijn geen uitzondering.

Maria van Paco de Trieste kon al jaren niet meer lopen. Dat was niet zo uitzonderlijk in dit dorp waar de mensen heel erg oud worden, maar ook vaak diabetespatiënt, jicht- reuma- en hartpatiënt waren. Maria’s benen waren grote opgezwollen ballonnen met een neiging naar blauw. Haar linkervoet was al jaren geleden geamputeerd en om haar rechtervoet zaten dikke zwachtels.

Ze kon niet meer de steile dorpstraatjes bewandelen, of zelfs maar haar huis uit, dat op een steil talud aan de rand van het dorp lag. Maria zat, toen ik haar leerde kennen, al 14 jaar opgesloten in haar eigen huis. Nu leek dat prachtige, koele Moorse huis met haar wirwar van gangetjes, bijgebouwen, binnen-patio’s en donkere koele kamers geen straf om in opgesloten te zijn, Maria’s leven was ruwweg en net als haar voet, geamputeerd van de buitenwereld waar ze haar leven lang actief deel van had uitgemaakt.

Acht kinderen had ze gebaard en grootgebracht waarvan er inmiddels drie overleden waren en de rest uitgezwermd over Noord Spanje en Frankrijk. Vanaf haar zeventiende was ze getrouwd met Paco de Trieste, een gefikst huwelijk met een verre achterneef uit een buurdorpje, zoals dat ging in die tijd en in deze omgeving. Paco hield zijn bijnaam in ere; hij was door de dorpelingen nog nooit betrapt op een glimlach.

De babbelgrage en altijd luchtige Maria schikte zich naar haar lot. Ze klaagde nooit. Paco de Trieste zat, als het weer het toeliet, altijd op zijn stoeltje met afgezaagde poten voor de voordeur. Hij rookte, staarde naar de verte en wachtte tot hij geroepen werd om te komen eten binnen.

Paco was de poortwachter en hield eigenlijk niet van vreemdelingen in zijn huis. Behalve als er vrouwelijke klusjes gedaan moesten worden; zoals het wassen van Maria, haar benen zwachtelen, een poetsbeurt, schone lakens, een kopje koffie zetten, de dorpsroddels doornemen, of de ramen lappen. Paco was de man en hij vond het prima dat mannen mannendingen doen, al had hij sinds zijn pensioen weinig meer omhanden behalve zijn kleine moestuintje op de zuidhelling van het dorp. Zelfs het jaarlijkse wit kalken van het huis liet hij aan de vrouwen over.

Paco verliet zijn uitkijkpost naast de voordeur en verdween naar zijn moestuintje zodra er meer dan twee vrouwen in de buurt waren. Hij kon al die vrolijkheid en het drukke gekwebbel simpelweg niet verdragen. Zijn taak zat erop, al lang geleden: hij had voor nazaten gezorgd en voor brood op de plank.

Maria werd uiteindelijk 89. Ze knikkebolde in haar eeuwige slaap tijdens een siësta afgelopen zomer. De vrouwen verzorgden haar stilletjes voor de allerlaatste keer. Inzepen, zwachtelen, een kam door haar stugge grijze haren, een laatste roddel en traan. Maria’s dochters en kleindochters bakten tortilla’s en kookten grote pannen soep. Buiten werd er door de mannen met stoelen en drankvoorraden gesleept en een koel-baar geregeld voor de nachtwake.

Paco zat stilletje als altijd op zijn stoel naast de deur en rookte. Zijn kleinkinderen speelden op de steile helling van zijn straat. Uit het geopende raam van het dorpszaaltje kakelden de vrouwen vanachter hun dampende fornuizen. En zo kon het gebeuren dat niemand zag hoe Paco de Trieste voor het eerst sinds zijn zeventiende een kleine glimlach van tevredenheid op zijn gezicht toverde.

08/08/2018 by tanjanabben Categories: afscheid, andalucia, begrafenis Spanje, beleving, bergverhalen, blog, bloggen, boek van Blas, boeren, boerenleven, boerenverhalen, buren, buurt, buurvrouw, dood, dorpsnieuws, dorpsverhalen, Encuentros, Franco, geluk, herinneringen, het boek van Blas, integreren, leven, liefde, malaga, Maria, memoires, Moren, ontmoetingen, oud, pa, ronda, Serrania de Ronda, storytelling, Tanja Nabben, UncategorizedTags: dorpsverhalen, mantelzorg, nabuurschap, noaberschap Een reactie plaatsen

Enge beestjes, Enzo Knol en andere puber-vriendelijke gespreksstof

“Worden wij nu ook van die ouwe zemelaars die op een verjaardag doorzemelen over hun verleden dat zo avontuurlijk was?” Dat vroeg laatst een vriendin aan me, tijdens een reünie-etentje. “Ik ben dat thuis al in elk geval.” Antwoordde ik. Ik trakteer man en zoon regelmatig ongevraagd op een avontuurlijke anekdote uit mijn Spaanse boerderij tijd. Want wat is nu leuker als indruk maken met stoere verhalen op twee jongens tegelijk?

Of.. Is dat echt leuk? Eigenlijk is het lastiger om indruk te maken op een 12 jarige dan een exelente marketingstrategie te bedenken voor een abstracte innovatie die nog gematerialiseerd moet worden. ..

Dus ik begin mijn anekdote; over enge beesten in de nacht deze keer. De 12 jarige kijkt me af en toe aan alsof hij denkt: ja, ja – en hier in Eindhoven ben je bang voor een spin in de huiskamer. Ik besef met de jaren die verstrijken hoe ongeloofwaardig mijn ecosofische avonturen soms moeten klinken in de oren van een jongen die ik nu een kop thee breng terwijl hij op zijn PlayStation mensen omver rijdt, voetballers transfert en zijn toekomstige stoere brugklassers-vocabulaire oefent op zijn mobieltje, terwijl hij met zijn derde oog op zijn ipad lacht om de slechte grappen van Enzo Knol.

Ik wil indruk maken met mijn stoere verleden, maar dat lukt niet altijd. Het online-avontuur lonkt altijd en is stukken meer ‘beleving’ dan die eendimensionale haardvuurverhalen van mij (zonder plaatjes, filmpjes en ontploffingsgeluiden).

Toch doe ik nog een poging, waaruit dat dit soort gesprekken rollen:

Hij: Zaten er grote spinnen in Spanje?

Ik: (dolblij met deze interessevraag) Heeeeele grote – en soms ook schorpioenen en reuze-duizendpoten! (ik werk naar het spannende scolupendra-avontuur en andere griezelverhalen toe..)

Hij: En was je dan niet de hele tijd bang? Hier ben je altijd bang voor beestjes..

Ik: nee, daar wen je wel aan, dat er allerlei beestjes rondkruipen (lieg-een-beetje)

Hij: verf jij je haren?

Ik: Hoezo? Wat heeft dat met die enge beesten te maken?

Hij: Gewoon, dat dacht ik. Je hebt zo’n vreemde kleur haar en het is zo dun.

Ik: zal ik je nog dat verhaal vertellen over de enge beestjes?

Hij: Heb je dat niet al verteld? Van dat je gebeten was door hoe-heet-zo’n-ding? En waarom ben jij nog niet grijs dan? Je bent toch al best oud?

Ik (nog net een opvlieger onderdrukkende) Ik ben wel grijs, maar dat zie je niet goed bij mijn kleur haar.

Hij ‘Maakte jij alle enge beesten meteen dood toen op de boerderij?’

Ik: Nee, alleen als ze in mijn huis rondkropen of als ze probeerden te steken of te bijten (ik rekende tot mijn huis ook het erf, de schuur en de bijgebouwtjes)

Hij: Heb je wel eens een heel groot dier doodgemaakt?

Ik: uh… (te lang nadenkend over de formulering ‘groot’ – bedoelde hij een groot insect of een koe hier?)

Hij (haakt alweer af): ..Weet je, iemand op youtube had voor een challenge een regenworm gegeten. Heb je wel eens een regenworm gegeten?

Van een ‘senior verhalenverteller’ was ik thuis in vijf vragen een ietwat schijterige beestjes-killingmachine met vreemd haar die niet eens ooit een regenworm had gegeten. Mijn opborrelende anekdote over ons geurloze wormen-compost-toilet op de boerderij, slikte ik nog net op tijd in.

We eten. (‘Je weet toch dat ik geen witlof lust!’ ) Geen spannend verhaal vandaag. Morgen nog eens proberen. De volhouder wint.

 

 

19/04/201619/04/2016 by tanjanabben Categories: beleving, blogger, communicatie, creatieve communicatie, geluk, herinningen, humor, leren, leven, memoires, moeder, nederland, oud, pa, pubers, storytelling, UncategorizedTags: de jeugd, enzoknol, Nederland, pubers, storytelling, verhalen 1 reactie

Levenslang ruilen

Ik was altijd al in voor ruilhandel. Een buurttante gaf me elke maandagochtend om klokslag 11 een Caramax-reep, in ruil voor mijn belofte dat ik niet meeluisterde tijdens het koffie-uurtje. Ik was vier, ging op de bank zitten, probeerde zo stil mogelijk te zijn en genoot in een soort trance van de zoet-zoute caramelreep waar je altijd een beetje misselijk van werd, maar die toch verslavend lekker was.

In ruil voor roddelinformatie over de crisis-status quo van ons gezin, gaf de moeder van een basisschoolvriendin mij twee grote glazen cola en meters trekdrop die ik thuis niet kreeg. Ik wist toen nog niet wat roddel was, maar was natuurlijk zo corrupt als een kind maar kan zijn sinds de uitvinding van suiker. De buikpijn nam ik voor lief. In ruil voor een woensdagmiddag voetballen met een slungelig buurtjongetje dat totaal niet kon voetballen en wiens gezicht meestal op huilen stond, mocht ik jarenlang gratis met de stadsbus mee van zijn vader de buschauffeur. En zo vergrootte zich mijn kleine wereld; zonder dat mijn moeder het wist reed ik soms wel twee keer per week mee met de stadsbus de brug over en terug. En onderweg jokte ik tegen de buschauffeur over de vorderingen van zijn zoontje.

Ik deed ook domme ruilzaken; zo bood een vriendelijke buurtopa me een heel tupperware-bakje vol sleetse centen, in ruil voor mijn prachtige zilveren jubileumrijksdaalder die ik van een oom had gekregen voor mijn communie. Ik ging het lege tupperware-bakje netjes terugbrengen, zodra ik het geld thuis in mijn onbreekbare coca-cola-spaarpot had gestort, die nu opeens bomvol leek. Weken lang heb ik me een soort geheime bank op de Kaaiman-eilanden gewaand en zitten fantaseren wat ik allemaal kon doen met zoveel geld: een leven lang trekdrop of Belga kauwgums zonder stuivers te hoeven pikken uit moeders portemonnee. Dat schepte rust in een woelig kinderleven.

In Spanje ongeveer 25 jaar later, voelde ik me dus best snel thuis in de ruileconomie die in afgelegen dorpjes nog deel uitmaakt van de dagelijkse gang van zaken. Zaken zijn vaak ‘favores’ op het platteland. Als je een beetje kon bluffen zoals de Spanjaarden, waren er goeie ruilhandelsmogelijkheden. Als je een mindere dag had werd je een stevige poot uitgetrokken en kwam je thuis met een kat in de zak, een partij balken vol knaaglarven, een mislukte partij kaas of gewoon een rothumeur. In Nederland noemen ze dat al snel corruptie geloof ik, maar als je er midden in zit, zie je dat heel anders. Je ruilde een paar kilo noten en een paar flessen drank voor een snelle bouwvergunning.  Een favor scheelde al snel vele treden in de bureaucratie, of geld dat we niet hadden. Zat je eenmaal in de goeie flow van gezond ruilen (Of: remmend meegaan met de corruptie) dan was het prima overleven met heel weinig inkomsten en bijna altijd oplossingen. 

Je ruilspectrum groeide ongemerkt uit in de jaren tot een bijna full-time tijdslurpend monster.  Dat wel. Van al die artistiekerige voornemens zoals een boek schrijven en een filmmusical, de lotushouding oefenen, kwam dan ook niet veel daarginds. Ruilde je een complete fruitoogst tegen onderhoudswerkzaamheden op het land, moest je niet gek kijken als de wederdienst een jaartje of anderhalf op zich liet wachten, maar je ‘ruilpartner’ wel gedurende anderhalf jaar elke vrijdag bier kwam drinken om te verkondigen dat hij voorlopig geen tijd had. In zulke gevallen had je dus gewoon pech; 2.000 kilo kastanjes of kiwi’s kwijt en levenslang die man aan je keukendeur met hetzelfde lulverhaal. 

In Nederland is het ruilen geblazen van een heel andere orde. We willen vaak dingen ruilen die onzichtbaar zijn. Ik heb hier geen fruit, drank, bouwmaterialen, honden, varkens of andere fysieke handel, dus begeef ik me beroepsmatig in de schemerzone van de zakelijke ruilhandel. Diensten, in plaats van fruit en favores. Bijvoorbeeld iemand vraagt of ik voor hem een paar maanden mee kan nadenken over iets dat nogal ingewikkeld is en in ruil daarvoor mag ik mee surfen in zijn netwerk en krijg ik in de toekomst eventueel misschien een goedbetaalde opdracht. Dat is een typisch voorbeeld van een belabberde Nederlandse ruil: Ik zet mijn hersens in dienst van iemand die mijn ijskast of voorraadkeldertje de komende 6 maanden niet aanvult, maar net doet alsof ik een lot in de loterij heb gewonnen. Aangezien mijn hersens grotendeels aangestuurd worden en gemotiveerd via mijn maag, vind ik een lege voorraadkelder in ruil voor een vermoeiende hersen-lease meestal een slechte deal. Verontwaardigd word ik ervan als mensen denken dat mijn sappige (geestes)vruchten, mijn fruithandel dus, te ruilen valt voor een paar avondjes netwerksurfen in het Honolulu van de zakenwereld. Ik kan niet eens surfen trouwens.

Nou, ik zie mezelf wel al samen met manlief onder een palmboom zitten in een Zuid Amerikaans land. Overdag aan mijn memoires schrijven, ’s avonds gratis inspiratie van de zonsondergang in de zee. Namijmeren op het strand over hoe het was; al die inspiratie- en surfmomenten in ruil voor een lege maag en hypotheekbuikpijn en broodjes-kaas-avonden achter het beeldscherm. Ook wel carrière genoemd. Geef mij maar de dorpse versie: Fruit voor vlees voor hondenpups voor bouwvergunningen voor gedichten voor verhalen voor dromen voor een volle voorraadkelder en fris gemoed. 

12/04/201310/10/2013 by tanjanabben Categories: crisis, dorpsverhalen, memoires, ondernemen, ronda, ruilen, Ruilhandel, spanje, werk Een reactie plaatsen